Chào mừng các bạn trở lại với blog của ITSM Expert!
Trong hành trình "Giải mã các Practices trong ITIL 4", chúng ta đã cùng nhau khám phá nhiều khía cạnh cốt lõi của quản lý dịch vụ, từ việc xây dựng nền móng hạ tầng vững chắc (Infrastructure and Platform Management) đến việc đảm bảo mọi thay đổi được triển khai hiệu quả (Deployment Management). Hôm nay, chúng ta sẽ chuyển sang một Practice (thực hành) trực tiếp tạo ra các trải nghiệm và giải pháp số hóa mà chúng ta sử dụng hàng ngày: Software Development and Management - Phát triển và Quản lý Phần mềm.
Trong kỷ nguyên số, phần mềm không chỉ là một công cụ; nó là ngôn ngữ của sự đổi mới, biến ý tưởng thành các giải pháp hữu hình và mang lại giá trị to lớn cho khách hàng trong các dịch vụ kinh doanh được hỗ trợ bởi công nghệ.
Software Development and Management (SDM) là gì? Người "Kiến Tạo" Thế Giới Số
Khi nói đến "phát triển phần mềm", nhiều người có thể hình dung các lập trình viên đang ngồi viết code. Tuy nhiên, theo ITIL 4, Software Development and Management (SDM) là một Practice (thực hành) toàn diện và mang tính chiến lược hơn nhiều.
Mục đích của thực hành phát triển và quản lý phần mềm là đảm bảo các ứng dụng đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan nội bộ và bên ngoài về chức năng, độ tin cậy, khả năng bảo trì, tuân thủ và khả năng kiểm toán.
Thực hành này hỗ trợ việc lập kế hoạch, phát triển, triển khai và quản lý phần mềm và ứng dụng xuyên suốt vòng đời của chúng.
Phần mềm là giải pháp, không chỉ là code: Phần mềm không chỉ là một tập hợp các dòng code; nó là một sản phẩm, một dịch vụ, một giải pháp được thiết kế để giải quyết một vấn đề kinh doanh hoặc đáp ứng một nhu cầu của người dùng.
Giá trị cho khách hàng: SDM nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển phần mềm trong việc mang lại giá trị cho khách hàng trong các dịch vụ kinh doanh được hỗ trợ bởi công nghệ.
Hãy hình dung bạn có một ý tưởng tuyệt vời để giúp khách hàng đặt xe dễ dàng hơn. Software Development and Management chính là toàn bộ quá trình biến ý tưởng đó thành một ứng dụng hoạt động mượt mà, đáng tin cậy trên điện thoại của họ. Nó bao gồm mọi thứ từ việc lên kế hoạch, viết code, kiểm thử, cho đến việc duy trì và nâng cấp phần mềm theo thời gian, đảm bảo nó liên tục mang lại giá trị.
Tầm quan trọng của Phát triển & Quản lý Phần mềm trong kỷ nguyên số
Trong kỷ nguyên số, phần mềm không còn là yếu tố hỗ trợ mà là trọng tâm của mọi hoạt động kinh doanh. Các dịch vụ kinh doanh ngày càng được hỗ trợ bởi công nghệ, và phần mềm là giao diện chính mà khách hàng và người dùng tương tác.
Nếu không có Phát triển và Quản lý Phần mềm hiệu quả, tổ chức có thể đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng:
Mất lợi thế cạnh tranh: Không thể đưa ra các sản phẩm/dịch vụ mới nhanh chóng hoặc không đáp ứng được kỳ vọng của khách hàng về trải nghiệm số hóa, khiến đối thủ vượt lên.
Chất lượng dịch vụ kém: Phần mềm có lỗi, chậm chạp, hoặc không đáng tin cậy, ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng của khách hàng và hiệu suất hoạt động.
Rủi ro bảo mật và tuân thủ: Phần mềm không được phát triển với các nguyên tắc bảo mật từ đầu có thể chứa lỗ hổng nghiêm trọng, dẫn đến rò rỉ dữ liệu hoặc không tuân thủ các quy định (liên quan đến Information Security Management).
Chi phí cao và làm lại: Chi phí sửa lỗi sau phát hành tăng cao, chi phí bảo trì phần mềm kém chất lượng, và công việc làm lại (rework) do các vấn đề phát hiện muộn.
Khó khăn trong đổi mới: Thiếu quy trình và năng lực phát triển phần mềm hiệu quả sẽ cản trở khả năng đổi mới và thích nghi của tổ chức.
Việc phát triển phần mềm là một lĩnh vực chuyên biệt và cốt lõi đối với các dịch vụ kinh doanh được hỗ trợ bởi công nghệ và các sản phẩm của một tổ chức. Thực hành này phải được tích hợp với các thực hành khác của quản lý dịch vụ, đặc biệt là quản lý cấu hình dịch vụ (Service Configuration Management), quản lý phát hành (Release Management), quản lý triển khai (Deployment Management), và quản lý thử nghiệm và xác nhận dịch vụ (Service Validation and Testing).
Ví dụ thực tế tại Axle Car Hire: Henri, CIO của Axle Car Hire, muốn Axle trở thành thương hiệu thuê xe được công nhận nhất thế giới, cung cấp trải nghiệm du lịch toàn diện. Ông hiểu rằng "khách hàng muốn truy cập dịch vụ ngay lập tức qua ứng dụng và dịch vụ trực tuyến." Điều này có nghĩa là ứng dụng di động của Axle không chỉ là một công cụ hỗ trợ mà là một dịch vụ kinh doanh cốt lõi. Việc phát triển và quản lý phần mềm ứng dụng này một cách xuất sắc là chìa khóa để Axle đạt được tầm nhìn của mình và duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
Các yêu cầu đối với Ứng dụng và Dịch vụ: Chuẩn mực của phần mềm chất lượng
Mục đích chính của Phát triển và Quản lý Phần mềm là đảm bảo các ứng dụng đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan. Các nhu cầu này có thể được phân loại thành các yêu cầu quan trọng:
Chức năng (Functionality):
Là gì: Ứng dụng phải thực hiện đúng các tác vụ mà người dùng cần (Utility requirements – "what the service does"). Đây là các tính năng cốt lõi.
Ví dụ: Ứng dụng đặt xe phải cho phép đặt xe, thanh toán, hiển thị thông tin xe, định vị GPS.
Độ tin cậy (Reliability):
Là gì: Ứng dụng phải hoạt động ổn định, không bị treo, không mất dữ liệu, và phục hồi tốt sau các lỗi nhỏ. Liên quan đến tính sẵn sàng (Availability) và toàn vẹn (Integrity) của thông tin.
Ví dụ: Ứng dụng đặt xe phải luôn khả dụng, không bị crash giữa chừng khi khách hàng đang sử dụng.
Khả năng bảo trì (Maintainability):
Là gì: Phần mềm phải dễ dàng được bảo trì, cập nhật, và sửa lỗi trong tương lai. Code phải sạch sẽ, dễ đọc, có cấu trúc tốt, và có tài liệu đầy đủ.
Tầm quan trọng: Giảm chi phí vận hành và kéo dài vòng đời phần mềm.
Tuân thủ (Compliance):
Là gì: Ứng dụng phải tuân thủ các quy định pháp luật (ví dụ: các quy định về bảo vệ dữ liệu như GDPR, HIPAA) và các tiêu chuẩn ngành liên quan.
Tầm quan trọng: Tránh các rủi ro pháp lý, phạt tiền và thiệt hại uy tín.
Khả năng kiểm toán (Auditability):
Là gì: Khả năng ghi lại và theo dõi các hoạt động trong ứng dụng (logs, audit trails) để phục vụ mục đích kiểm toán nội bộ/bên ngoài, điều tra sự cố hoặc vấn đề.
Tầm quan trọng: Đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hỗ trợ điều tra khi có vấn đề.
Các ứng dụng có thể được mua từ các nhà cung cấp bên ngoài (liên quan đến Supplier Management) hoặc được phát triển bởi các nhóm nội bộ (insourcing). Dù bằng cách nào, việc đảm bảo các yêu cầu này là cốt lõi.
Các hoạt động chính của Software Development and Management
Thực hành phát triển và quản lý phần mềm bao gồm một chu trình các hoạt động liên tục, nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả xuyên suốt vòng đời phần mềm:
Kiến trúc giải pháp (Solution Architecture):
Mục tiêu: Xác định cấu trúc tổng thể của giải pháp phần mềm, bao gồm các thành phần, công nghệ được sử dụng, và cách chúng tương tác với nhau.
Hoạt động: Thiết kế kiến trúc tổng thể, đảm bảo giải pháp có thể mở rộng, bảo mật, và hiệu suất cao. Đây là cầu nối giữa yêu cầu nghiệp vụ và thiết kế kỹ thuật.
Thiết kế giải pháp (Solution Design) - UI/UX, Thiết kế Dịch vụ:
Mục tiêu: Cụ thể hóa kiến trúc thành các bản thiết kế chi tiết, đặc biệt tập trung vào trải nghiệm người dùng.
Hoạt động: Thiết kế Giao diện người dùng (UI), Thiết kế Trải nghiệm người dùng (UX) để đảm bảo tính dễ sử dụng và sự hài lòng. Đồng thời, xem xét Design Service để đảm bảo phần mềm là một phần của một dịch vụ tổng thể, tích hợp với các quy trình và con người.
Phát triển phần mềm (Software Development):
Mục tiêu: Viết mã (coding), xây dựng các tính năng và chức năng của ứng dụng theo các bản thiết kế.
Hoạt động: Tuân thủ các nguyên tắc mã hóa an toàn (secure coding practices) để giảm thiểu lỗ hổng bảo mật ngay từ đầu, và tích hợp các thành phần khác.
Kiểm thử phần mềm (Software Testing):
Mục tiêu: Xác minh rằng phần mềm hoạt động đúng chức năng, không có lỗi, và đáp ứng các yêu cầu phi chức năng (hiệu suất, bảo mật).
Các loại hình: Unit Testing, Integration Testing, Regression Testing, Security Testing, User Acceptance Testing (UAT).
Quản lý kho mã nguồn và kiểm soát phiên bản (Source Code Management & Version Control):
Mục tiêu: Quản lý mã nguồn, theo dõi các thay đổi, và kiểm soát các phiên bản khác nhau của phần mềm.
Hoạt động: Sử dụng các hệ thống như Git để theo dõi lịch sử phát triển, hỗ trợ làm việc nhóm hiệu quả, và dễ dàng quay lại phiên bản trước nếu cần.
Tạo gói triển khai (Build Management) và Triển khai (Deployment):
Mục tiêu: Biến mã nguồn đã phát triển và kiểm thử thành các gói triển khai (builds) có thể cài đặt được và đưa vào môi trường vận hành.
Hoạt động: Tự động hóa quá trình xây dựng và triển khai (liên quan đến Deployment Management), đảm bảo các bản cập nhật được đưa lên môi trường trực tiếp một cách an toàn.
Vận hành và Duy trì (Operation & Maintenance):
Mục tiêu: Giám sát hiệu suất của phần mềm, xử lý lỗi, vá lỗi bảo mật, và thực hiện các bản cập nhật định kỳ.
Hoạt động: Phản ứng với sự cố (Incident Management), tìm nguyên nhân gốc rễ (Problem Management), và liên tục cải tiến (Continual Improvement) dựa trên phản hồi và dữ liệu vận hành.
Lợi ích khi áp dụng Software Development and Management hiệu quả
Việc áp dụng Phát triển và Quản lý Phần mềm hiệu quả mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho tổ chức, biến phần mềm thành một lợi thế cạnh tranh cốt lõi và động lực của sự đổi mới:
Tạo ra các giải pháp số hóa chất lượng cao: Đảm bảo các ứng dụng đáp ứng đúng và vượt kỳ vọng của các bên liên quan về chức năng, độ tin cậy, khả năng bảo trì, tuân thủ và khả năng kiểm toán.
Thúc đẩy đổi mới và tốc độ ra thị trường: Cho phép tổ chức nhanh chóng phát triển và triển khai các tính năng mới, duy trì lợi thế cạnh tranh trong môi trường số đang thay đổi nhanh chóng.
Nâng cao sự hài lòng của khách hàng: Cung cấp trải nghiệm số hóa mượt mà, tiện lợi và đáng tin cậy, từ đó tăng cường lòng trung thành và giữ chân khách hàng.
Giảm thiểu rủi ro và chi phí: Phát hiện và khắc phục lỗi sớm trong vòng đời phát triển, giảm thiểu rủi ro bảo mật và gián đoạn dịch vụ, đồng thời tối ưu hóa chi phí bảo trì và sửa lỗi.
Cải thiện tuân thủ: Đảm bảo phần mềm được phát triển theo các quy định pháp luật và tiêu chuẩn ngành, tránh các rủi ro pháp lý và phạt.
Nâng cao năng suất nội bộ: Cung cấp các công cụ và hệ thống phần mềm hiệu quả cho nhân viên, tăng cường hiệu quả làm việc và giảm các tác vụ thủ công.
Hỗ trợ chiến lược kinh doanh: Phần mềm trở thành công cụ chính để thực hiện các mục tiêu chiến lược của tổ chức và tạo ra giá trị mới cho khách hàng.
Kết luận
Software Development and Management không chỉ là việc viết code; đó là một Practice (thực hành) thiết yếu, đảm bảo rằng các ứng dụng của bạn không chỉ đáp ứng nhu cầu mà còn hoạt động hiệu quả, đáng tin cậy và an toàn. Bằng cách tập trung vào việc tạo ra các giải pháp số hóa chất lượng cao và quản lý chúng xuyên suốt vòng đời, bạn sẽ biến công nghệ thành một động lực mạnh mẽ cho sự thành công và đổi mới liên tục của tổ chức.
Hãy phát triển phần mềm một cách chiến lược để tạo ra giá trị số hóa vượt trội và dẫn dắt tổ chức của bạn vào tương lai!
Bạn muốn tìm hiểu sâu hơn?
Đừng bỏ lỡ video tiếp theo của tôi trên YouTube, nơi chúng ta sẽ đi sâu vào các giai đoạn của vòng đời phần mềm và các hoạt động cốt lõi trong từng giai đoạn (kiến trúc, thiết kế, phát triển, kiểm thử, quản lý mã nguồn, triển khai)!
Nếu bạn thấy bài viết này hữu ích, đừng quên chia sẻ và để lại bình luận nhé!
0 Nhận xét